Wprowadzenie produktu do obrotu stanowi źródło ryzyka w każdej niemal firmie. Pozornie wydawać by się mogło, że ryzyko to dotyczy jedynie producentów, ale regulacje prawne w tym zakresie znacząco rozszerzają krąg podmiotów odpowiedzialnych za szkody wyrządzone przez produkt.
Odpowiedzialność za produkt
Na początku należy wyjaśnić jedną kwestię, która bywa niejasna dla przedsiębiorców. Odpowiedzialność za produkt, a w konsekwencji także ubezpieczenie tej odpowiedzialności, dotyczy wyłącznie szkód wyrządzonych przez produkt, a nie szkód w samym produkcie. Uszkodzenie lub zniszczenie produktu to zdarzenie, którego dotyczy odpowiedzialność z tytłu gwarancji jakości lub rękojmi. Firma produkcyjna czy handlowa odpowiada (na podstawie przepisów o odpowiedzialności za produkt) za szkody osobowe i rzeczowe, których doświadczy użytkownik produktu lub inna osoba lub podmiot.
Jako przykład roszczenia z OC za produkt można podać uszkodzenie centrali komunikacyjnej w stacji telefonii komórkowej, które spowodował wadliwy akumulator zasilania awaryjnego. W takiej sytuacji odpowiedzialnym za szkodę w centrali był producent akumulatora, zaś zakres odpowiedzialności nie dotyczył kosztów wymiany wadliwego akumulatora. Ubezpieczyciel producenta wypłacił w tym przypadku odszkodowanie w kwocie 85 000 zł.
Kto ponosi odpowiedzialność
Regulacje polskiego kodeksu cywilnego, które stanowią transpozycję unijniej dyrektywy, wprowadzają restrykcyjną odpowiedzialność za produkt, z której zwolnić można się jedynie w przypadku wskazania innego podmiotu odpowiedzialnego za powstanie wady, która była przyczyną szkody. Przykładowo, jeżeli poszkodowany zgłosi się do sprzedawcy, ten może wskazać na dystrybutora, a ten z kolei na producenta wyrobu. Producent wyrobu może zwolnić się z odpowiedzialności, jeżeli wskaże producenta komponentu, który użył do wytworzenia produktu, a z kolei ten producent może wskazać dostawcę surowca.
Z zapisów tych jednoznacznie można wnioskować, że ich nadrzędnym celem jest ochrona poszkodowanych i umożliwienie im niemal w każdej sytuacji skutecznego dochodzenia swoich roszczeń. Z punktu widzenia podmiotu, który potencjalnie może być odpowiedzialny za szkodę, sytuacja nie wygląda już tak dobrze. Po pierwsze np. sprzedawca może mieć trudności z ustaleniem dystrybutora lub producenta wyrobu, albo podmiot ten nie będzie już istniał w chwili pojawienia się roszczenia, gdyż np. zostanie zlikwidowany. Znaczące trudności pojawiają się także w przypadku towarów importowanych z Chin, gdyż tamtejsi producenci regularnie odmawiają przyjęcia jakiejkolwiek odpowiedzialności za produkty. Konsekwencją takiej sytuacji jest odpowiedzialność prawna podmiotu, który otrzymał roszczenie.
Wielokrotnie spotkałem się z zapewnieniami firm dystrybucyjnych, że w każdym przypadku będa w stanie zidentyfikować producenta oraz skutecznie przekazać do niego roszczenie. Może być to jednak niemożliwe z uwagi m.in. na fakt, iż odpowiedzialność trwa aż 10 lat od wprowadzenia produktu do obrotu. Jest to wystarczająco długi czas, aby liczyć się z ryzykiem upadłości i likwidacji nawet liderów rynku.
Potencjalne problemy związane ze zwolnieniem się z odpowiedzialności można prześledzić na przykładzie szkody poniesionej przez producenta lodów. Zamówił on aromat od polskiego producenta, który wytorzył go z substancji chemiczych m.in. zakupionych 4 lata wcześniej od producenta z Czech. Wyprodukowane lody posiadały smak dyskalifikujący je ze sprzedaży i zostały zutylizowane. Straty producenta lodów wyniosły 400 tys. zł. Producent armoatu, gdy otrzymał roszczeń, ustalił, że jedna substancji z której wyprodukowano aromat, miała inny składk chemiczny niż wynikało to ze specyfikacji dostarczonej przez producenta. Okazało się niestety, iż producent surowca 2 lata wcześniej został zlikwidowany po postępowaniu upadłościowym. W tym przypadku odpowiedzialność zatrzymała się na producencie aromatu i jego ubezpieczyciel wypłacił odszkodowanie producentowi lodów.
Rozszerzona odpowiedzialność za produkt
W ramach umowy ubezpieczenia OC możliwe jest włączenie od zakresu tzw. rozszerzonej odpowiedzialności za produkt, która może obejmować jeden lub kilka z następujących części składowych:
- odpowiedzialność za czyste straty producenta wyrobu finalnego spowodowane wadliwością produktu dostarczonego przez ubezpieczonego wskutek zmieszania go lub połączenia z innymi produktami (tzw. klauzula zmieszania/połączenia)
- odpowiedzialność za czyste straty producenta wyrobu finalnego spowodowane wadliwością produktu dostarczonego przez ubezpieczonego bez zmieszania go lub połączenia z innymi produktami (tzw. klauzula )
- odpowiedzialność za koszty poniesione przez osoby trzecie na demontaż wadliwego produktu oraz montaż produktu pozbawionego wad (tzw. klauzula usunięcia i zastąpienia)
- odpowiedzilaność za szkody powstałem wskutek wadliwej lub błędnej etykiety.
Każde z wyżej wymienionych rozszerzeń ma inne zastosowanie i w każdym przypadku ich zastosowanie powinno być poprzedzone dogłębną analizą przeznaczenia produktu oraz dla producentów materiałów, części i podzespołów także analizą procesu produkcyjnego, który ma miejsce u odbiorcy produktu.
Do punktu 1 pasuje przywołany już wyżej przykład producenta lodów, gdyż w tym przypadku doszło do trwałego zmieszania barwnika z pozostałymi substancjami i nie ma możliwości ich rozdzielenia. Tego typu szkody najczęściej dotyczą branży spożywczej, ale mogą występować także we wszelkiego rodzaju przetwórstwie (np. tworzyw sztucznych, produktów ropopochodnych, leków).
Klauzula z punktu 2 bywa użyteczna w ubezpieczeniach producentów materiałów budowlanych (np. prefabrykatów czy konstrukcji stalowych). Można dla nich stosować także klauzulę usunięcia i zastąpienia, która będzie mogła być użyta w sytuacji, gdy wadliwy element zostanie wymieniony. Klauzula ta jest także często obecna w polisach OC producentów części do pojazdów i maszyn, branż które słyną z częstych akcji serwisowych prowadzonych na globalną skalę.
Ostatnie z rozszerzeń z punktu 4 to klauzula dedykowana dla przemysłu spożywczego oraz farmaceutycznego.
Jak wskazałem powyżej potocznie rozumiana odpowiedzialność za produkt bywa czymś innym, niż wydaje się na pierwszy rzut oka, a co więcej, ubezpieczenie tej odpowiedzialności jest złożone i wymaga dopasowania do specyfiki ubezpieczonego.
Jeżeli chcesz otrzymać propozycję warunków ubezpieczenia,
która spełni Twoje oczekiwania i w optymalny sposób zabezpieczy
interesy Twojej firmy, to skontaktuj się z nami:
Kontakt