Rozszerzenie pojęcia ruchu dla pojazdów wielofunkcyjnych

Na stronach Polskiej Izby Ubezpieczeń oraz Gazety Ubezpieczeniowej pojawiła się informacja, iż w dniu 14 stycznia 2022 r. (syg. III CZP 7/22) Sąd Najwyższy wydał uchwałę na korzyść poszkodowanych w zakresie odpowiedzialności z umowy OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (w tym wielofunkcyjnych).  Uchwała jest odpowiedzią na złożony 18 sierpnia 2020 wniosek Rzecznika Finansowego w związku z rozbieżnościami w interpretowaniu przez sądy pojęcia „ruch pojazdu”.

Tę rozbieżność pokazuje m.in. przykład szkody dotyczącej ciągnika rolniczego podłączonego do betoniarki. W wyniku zdarzenia szkodowego ucierpiały dwie kobiety. Jedna zmarła, druga doznała uszczerbku na zdrowia. Roszczenia były rozpatrywane przez dwa sądy i każdy z nich wydał inny wyrok. W jednym przypadku zostało przyznane zadośćuczynienie, a w drugim roszczenie oddalono. Przykład ten potwierdza, że interwencja Rzecznika Finansowego była w pełni uzasadniona.

Podobnie dzieje się w przypadkach szkód z udziałem pojazdów w gospodarstwach rolniczych czy na placach budów, gdzie podczas prac dochodzi do wypadków. Zdarzenia te kończą się zwykle poważnymi obrażeniami, a czasami śmiercią poszkodowanych i dlatego orzecznictwo sądowe powinno w takich przypadkach być przewidywalne i jednolite. 

To jak i wiele innych orzeczeń sądowych skłoniło Rzecznika Finansowego do wystąpienia z wcześniej wspomnianym wnioskiem do Sądu Najwyższego o wydanie wiążącej interpretacji przepisów.

Sąd Najwyższy w odpowiedzi na wniosek Rzecznika, wydał uchwałę o następującej treści:

„Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń wynikająca z umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje szkody wyrządzone w wyniku pracy urządzenia zamontowanego w pojeździe także wtedy, gdy w chwili wyrządzenia szkody pojazd nie pełnił funkcji komunikacyjnej „ (art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – jedn. tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 854 w związku z art. 436 k.c.).

Powyższa zmiana pozwoli uniknąć wielu niejasności w interpretowaniu okoliczności zdarzenia czy pojazd był w ruchu czy podczas wykonywania pracy. Ułatwi to wielu poszkodowanym skuteczniejsze dochodzenie roszczeń od zakładów ubezpieczeń.

Do tej pory ubezpieczyciel, który wystawiał polisę komunikacyjną OC, gdy szkoda dotyczyła pojazdu w trakcie wykonywania pracy, zwykle odmawiał wypłaty odszkodowania i odsyłał poszkodowanego do ubezpieczenia OC przedsiębiorcy, OC rolnika lub w przypadku braku tej polisy bezpośrednio do sprawcy zdarzenia. Niejednokrotnie ubezpieczyciel OC ogólne sprawcy także odmawiał wypłaty odszkodowania, wskazując, że poszkodowany powinien zgłosić szkodę z OC posiadacza pojazdów. Bywało nawet, że w obu przypadkach był to ten sam zakład ubezpieczeń…

Oczywiście wraz z tym, że wskutek uchwały SN zwiększa się odpowiedzialność ubezpieczycieli, może to pociągnąć za sobą negatywne skutki takie jak wzrost cen za ubezpieczenie OC pojazdów wielofunkcyjnych, czy też ograniczenie dostępności ofert dla tego typu pojazdów.

Nie można również zapomnieć o wprowadzonej zmianie w dniu 24 listopada 2021 r. przez Parlament Europejski i Radę w dyrektywie dotyczącej ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (dyrektywa nr 2009/103/WE). Opublikowano ją w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 2 grudnia 2021. Wprowadzono doprecyzowaną definicję pojęcia „ruch pojazdu”.

W dyrektywie wprowadzono zmianę w pkt 1 i otrzymał on brzmienie:

„1) »pojazd« oznacza:

a) każdy pojazd silnikowy poruszający się na lądzie, lecz nieporuszający się po szynach, napędzany wyłącznie siłą mechaniczną, którego:

(i) maksymalna prędkość konstrukcyjna jest większa niż 25 km/h; lub

(ii) maksymalna masa netto jest większa niż 25 kg a maksymalna prędkość konstrukcyjna jest    większa niż 14 km/h;

b) każdą przyczepę przeznaczoną do użytku z pojazdem, o którym mowa w lit. a), niezależnie od tego, czy jest przyłączona.

Bez uszczerbku dla lit. a) i b), wózki inwalidzkie przeznaczone wyłącznie do użytku przez osoby z niepełnosprawnością ruchową nie są uznawane za pojazdy, o których mowa w niniejszej dyrektywie;”;

Do art. 1 w punkcie 1a dodano definicję ruch pojazdu:

„1a) »ruch pojazdu« oznacza każde użycie pojazdu, które w czasie wypadku jest zgodne z funkcją pojazdu jako środka transportu, niezależnie od cech pojazdu i terenu, na którym pojazd mechaniczny jest używany, oraz niezależnie od tego, czy jest on nieruchomy, czy też znajduje się w ruchu;”;

Do dnia 23 grudnia 2023 r. we wszystkich państwach członkowskich mają zostać opublikowane przepisy do wykonania tej dyrektywy.

Konsekwencją tej zmiany mogłoby być wyłączenie odpowiedzialności za szkody spowodowane przez pojazdy takie jak koparki, ładowarki, spychacze, ciągnik rolnicze czy kosiarki itp., mające w chwili zdarzenia funkcję inna niż środek transportu, a zatem wykluczałyby się z nowo przyjętą uchwałą Sądu Najwyższego. Uprzedzając ten problem, Rzecznik Finansowy w swoje wypowiedzi wskazał, że Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej w związku z ruchem pojazdów mają charakter minimalny i wyjście ponad to jest jak najbardziej dopuszczalne. Wygląda więc na to, że ta nowa, szeroka definicja ruchu pojazdu, może pozostać z nami na dłużej.